Actueel

Foto cover

Pasgeleden kreeg ik het bijzondere boek van Joyce Lussu onder ogen, via een vriendin uit de vredesbeweging. Die beweging groeit weer aan sinds Rusland voor de tweede keer Oekraïne binnenviel, 24 februari 2022. Waar is iedereen al die jaren gebleven? Het boek inspireerde mij tot een terugblik:

In het tweede jaar van de grote vredesacties van 1980, raakte ik langzaam mijn grip op de werkelijkheid kwijt. Het gebeurde in een wegrestaurant waar we onderweg van het vredeskamp bij Greenham Common een snelle maaltijd bestelden. Ik meende dat het personeel ons wel erg in de gaten hield. En aan het einde van de maaltijd wist ik het zeker: we werden gevolgd. In Nederland was het vredeskamp bij Soesterberg net ontruimd. Angst leidde ook daar regelmatig tot paranoïde wanen die onze solidariteit zwaar op de proef stelden. De agressie die de radicale vrouwenvredesacties opriepen was dan ook ongekend.

Vredesengelen

Renate Dorrestein verwoordde het in die tijd zo: ‘Met vrouwen als ongevaarlijke vredesengelen zal de wereldorde niet gewijzigd worden.’ Zij had de nodige kritiek op de prille vrouwenvredesbeweging, waarin vooral ‘Vrouwen voor vrede’ deze engelenrol met verve vervulde. Meerdere schrijfsters bogen zich begin jaren ’80 van de vorige eeuw over een ‘strategie van een feministiese vredesbeweging’. Het boek ‘Ontmantel de basis. Vrouwenvredeskamp Soesterberg’ (1983) spreekt van ‘de noodzaak te werken aan een analyse van patriarchaal geweld.’*

Ik kon de meeste feministische visies in het Soesterberg van die tijd beslist waarderen: het persoonlijke is politiek en geweld begint in de huiselijke sfeer, zelfs de linkse beweging stond erom bekend. Maar de suggestie om mannen volledig aan de kant te zetten en aan te sturen op een ‘kook-, neuk- en baarstaking’ leek mij wat onrealistisch.

En nu vraag ik me af of de aanhangers van deze richting de Italiaanse schrijver/partizane Joyce Lussu (1912-1998) ooit hadden gelezen. De vertaling van haar boek ‘De man die als vrouw geboren had willen worden. Feministisch journaal over de oorlog’ rolde al in 1980 bij uitgeverij Van Gennep van de pers. Het maakte in Nederland in ieder geval indruk, de schrijfster werd in een bekend links weekblad geïnterviewd.

Wegkijken?

Bij Joyce Lussu was het persoonlijke echt politiek. In een meeslepende stijl maakt zij briljante analyses van onze paternalistische samenlevingen: vol imperialisme, geweld en onderdrukking. De schrijfster, getrouwd met medestrijder Emilio Lussu - toont aan dat alleen volledige gelijkheid tussen vrouwen en mannen op den duur zal kunnen leiden tot vrede.

Een zelfverzekerder stem dan die van Lussu hoorde ik zelden. Zij doet mij denken aan de radicale stem van schrijfster Dunya Breur (1942 - 2009) uit de begintijd van de gekkenbeweging, de latere cliënten/herstelbeweging waarvan ik de geschiedenis schreef. De slaviste/vertaler Breur, dochter van de verzetsstrijder Krijn Breur, maakte samen met haar moeder en tekenares Aat Breur-Hibma het práchtige boek 'Een verborgen herinnering. Tekeningen van Aat Breur-Hibma uit Ravensbrück'.

Over de ervaren misstanden in de psychiatrie vertelde Dunya Breur: ‘De buitenwereld wist het niet en als je er iets over zei, dan geloofden ze het niet.’ We kijken liever weg, zelfs van onze eigen narigheid en foute systemen, dat is bekend. Met grote gevolgen. Zoals het opnieuw opkomende fascisme, de oorlogen met hun vluchtelingenstromen, de klimaatcrisis, het racisme en de sociale ongelijkheid, eigenlijk alle angstaanjagende gebeurtenissen in het leven. Waar is onze collectieve moed gebleven? Hoe kunnen wij alle negativiteit in de wereld onder ogen zien, zonder te bezwijken? Wordt vervolgd.

*blz 162 van ‘Ontmantel de basis. Vrouwenvredeskamp Soesterberg.' Uitgave: Vereniging Vrouwenvredeskamp, Amsterdam, 1983.

Voor wie niet wil wegkijken vindt elke maandag op het Museumplein een vredesmeditatie plaats van 18 tot 19 uur.

Meer over Dunya Breur: canon cliëntenbeweging

Een práchtige film over Vrouwen en oorlog hier: https://cinetree.nl/films/woman-at-war

Doorlezen over de vrouwenvredesbeweging? Zie: https://www.vredesmuseum.nl/vrouwen/verhaal.html